تحلیل خویشکاری‌های ضد حماسی بهمن در بهمن‌نامه و مقایسة آن با خویشکاری‌های پهلوانان الگویی حماسه

بهمن‌‌نامه از منظومه‌‌های پهلوانی‌‌ای است که پس از شاهنامه و به سیاق اثر عظیم فردوسی سروده شد. این اثر ذکر پهلوانی‌‌های بهمن‌‌ ـ پسر اسفندیار‌‌ـ و ثبات او در انتقام‌‌جویی از خاندان رستم، پس از مرگ او است؛ اما خویشکاری‌‌های بهمن در بسیاری موارد بیشتر از آنکه حماسی و پهلوانی باشد، به شکلی ضدحماسی جلوه‌‌گر شده و در مغایرت با پیش‌‌فرض‌‌های الگویی در رابطه با یک پهلوان حماسی است. رعایت نکردن چهارچوب ساختاری حماسه و بی‌‌مقدمه واردشدن بهمن ـ به عنوان قهرمان ـ به داستان، شکست‌‌های پی‌‌در‌‌پی بهمن، کمرنگ بودن فره ایزدی در او و کم‌‌فروغ بودن مشروعیتش به عنوان پادشاهی آرمانی، نبرد با یلان سیستانی و به آتش کشاندن سیستان به جای مبارزه با انیران و اهریمنان، نداشتن خویشکاری نبرد با زیانکاران، پشت سرگزاردن هفت‌‌خانی آرام و بدون مبارزه و شکست او در تنها نبردش با زیانکاری چون اژدها، از مهم‌‌ترین عواملی هستند که انتظار مخاطب حماسه را برای مواجه‌‌شدن با پهلوانی/‌‌ شاهی نمونه و آرمانی برآورده نساخته و عظمتی را که لازمة حماسه است، به او یادآور نمی‌‌شوند. به نظر می‌‌رسد قرار دادن رستم و خاندانش به عنوان هماوردان بهمن، نیز در شکل‌‌گیری چنین تناقضاتی نقش داشته و زیربنای ساختاری تفکر سراینده که ناخودآگاه رستم را ابرمرد دنیای حماسه می‌‌داند، بر فضای اثر غلبه کرده و پهلوانی را پرورانده که خویشکاری‌‌هایش در مقابل یلان سیستانی بسیار ضعیف و کم‌‌فروغ جلوه می‌‌کند.